Het is lente en ook door de coronacrisis komen we meer dan anders naar buiten, de mooie vrije natuur in.

Waarom dan niet het aangename aan het nuttige koppelen en aan de kook gaan met de plantjes die momenteel volop te vinden zijn?

Maar er is een maar….

Alvorens te gaan plukken zijn er enkele regels die je zeker in acht moet nemen:

1. Pluk zoveel als mogelijk in je tuin of in een veilige omgeving.
2. Pluk nooit langs een weg waar autoverkeer is. Deze planten bevatten een grote hoeveelheid lood en fijnstof. Ook niet in de omgeving waar landbouwers hun akkers bemesten of besproeien.
3. Pluk alleen als je zeker bent van de plant die je gaat plukken. Bij twijfel neem dan een foto en zoek het op via waarnemingen.be. Hou het steeds veilig, breng je gezondheid en die van anderen niet in gevaar.
4. Was en droog de planten steeds grondig alvorens te bereiden.

De Vlier

Geschiedenis en folklore

De vlier wordt al van in de oudheid als een uiterst waardevolle struik beschouwd. In Zwitserland heeft men nederzettingen, daterend uit het stenentijdperk, vlierpitten gevonden in zodanig hoeveelheden dat dit erop wijst dat de bessen als voedsel werden gebruikt.

Voor de Germanen was de vlier een heilige struik gewijd aan Thor. De vlier bood bescherming tegen boze geesten, door deze naar zicht toe te trekken. Je mocht daarom nooit een vlier zomaar omhakken, doch je moest eerst respect betonen. (Begin 20^ste eeuw werd in sommige gebieden nog gezegd: voor de vlier moet je je hoed afnemen, waarmee nog iets van dat oude respect duidelijk wordt).

Ook het snoeisel werd niet verbrand, maar op de grond gelegd, zodat de erin aanwezige geesten, stilletjes de grond in konden kruipen.

Wie zich onzeker voelde, zocht een oude vlierstruik op, pakte die dan goed vast en concentreerde zich, na een tijdje voelde je je zelfvertrouwen terug komen.

Met een eenvoudig rijmpje kon je je jicht ook aan de vlier overdragen; vlier, ik heb de jicht, jij hebt ze niet, neem ze van mij af, dan heb ik ze niet.

Bij elke woning of stal werd een vlierstruik geplant en vrouw Holle die erin woonde, zorgde dan voor het gezin van dit huis. Een verklaring voor deze bescherming ligt erin dat vliegen de vlier over het algemeen vermijden en er dus ook minder gauw zullen binnen vliegen in een keuken of stal waar een vlier voor deuren of open vensters staat. Er worden dus ook minder infecties binnen gebracht.

Vrouw Holle is overigens een andere benaming voor de Germaanse godin Hel, de koningin van de onderwereld, die ook een taak had in het begeleiden van de geesten van de overledenen naar het Schaduwland.

Deze associatie van de vlier met de dood bestond overigens niet alleen bij de Germanen. Ook voor de Kelten had de vlier een betekenis als verbinding met de onderwereld en nog lang werd door doodgravers een takje vlierbloesem op hun hoed gestoken als ze ergens een overleden gingen ophalen. Ook de zwepen, gebruikt door de koetsiers van de rouwkoetsen hadden een vlierhouten handvat, een zweep om het vee op te drijven werd daartegen nooit van vlierhout gemaakt.

De associatie met de dood bestond trouwens al veel langer. Zowel in de oude als in de nieuwe steentijd werden pijlpunten gemaakt in de vorm van een vlierblad en in oude begraafplaatsen vindt soms openingen in de vorm van een vlierblad tussen twee kamers. Lange tijd werden er vliertwijgjes begraven met de doden om hen te beschermen tegen kwade geesten en ook na de kerstening kregen doden vaak een kruisje uit vliertakken mee.

Zoals wel meer met macht beladen struiken of bomen kreeg de vlier na de kerstening van onze streken een eenzijdig slechte reputatie.

Zo zou Judas zich aan een vlier hebben opgehangen nadat hij zich eerst een oor had afgesneden. Dat oor groeit nu nog steeds op oude vlierstruiken, een eetbare zwam die inderdaad Judas oor heet. Ook zou het kruis waaraan Christus werd gekruisigd van vlierhout zijn gemaakt. Het lijkt weliswaar zeer onwaarschijnlijk dat dart hout stevig genoeg is om voor dat doel dienst te doen, maar de verklaring hiervoor is terug te vinden in een oud Schots rijmpje dat aangeeft dat de het zijn broosheid en klein gestalte een straf zijn voor de vlier omdat hij zich leende tot het vervaardigen van een kruis.

Bour tree- bour tree, crookit rung.
Never straight and never strong.
Eer bush, and never tree.
Since our Lord was nailed t’ye

Volkse tradities die nog lang hebben bestaan is het gebruik om op Sint-Jan of met midzomer, bij het haarvuur (de zetel van de huiselijke beschermgeesten) een vlierkoekje of vlierbeignet te eten. Menzou dan een jaar lang niet ziek worden.

Een 17^de eeuws manuscript beschrijft een beschermend amulet uit vlierhout. Je plukt een vliertwijg in oktober vlak voor volle maan, het hout van dat twijgje dat tussen twee knopen in bevindt, breek je in 9 stukjes die je in een linnen doekje bindt en om je hals draagt, zodanig dat ze je hart raken. Je houdt het amulet om totdat het koordje van zelf breekt en begraaft het dan op een plek waar niemand het vinden kan.

de tekst hierboven is een extract uit Anne Tannes Tuin

Bereidingen met de bloemen

Zoals blijkt is de vlier een plant met vele mogelijkheden. Zowel de bloesems als de bessen zijn immers te gebruiken en lenen zich tot volkomen verschillende gerechten. Vandaag – in de lente – focussen we ons op gerechten met de bloesems.

Pluk de bloemen op een droge dag, kies de schermen waarvan de gele romige stampers helemaal uit zijn. Pluk nooit aangetaste of verkleurde bloemen.

Schudt de bloesems goed uit om ongedierte te verwijderen, haal de grote steel ervan af, maar laat de schermen heel.

Vlierbloesem siroop

Benodigdheden

• Vlierbloesems
• 2 liter koud water
• 1 citroen
• 1 eetlepel ciderazijn
• 300 g suiker

Bereiding

• Giet het koude water over de vlierbloemen, voeg er de in plakjes gesneden citroen, een eetlepel ciderazijn en de suiker aan toe.
• Goed roeren en 24 uur laten trekken.
• Zeef het mengsel en verwarm een 15 minuten op een laag vuurtje.
• In Flessen gieten als het brouwsel afgekoeld is.

Vlierbloesem azijn

Benodigdheden

• 1 kopje vlierbloesems, van de steeltjes getrokken
• 5 dl. Witte wijnazijn

Bereiding

• Breng de azijn aan de kook en giet over de bloemen.
• Roeren en laten afkoelen.
• Giet in een schoongemaakte pot of kruik en laat 3 weken op een donkere, koele plaats staan en 1 keer per dag met de pot schudden.
• Zeven, bottelen en afsluiten.

Vlierpannenkoeken

Uit Le gourmet au jardin Anne Gardon

Benodigdheden

Voor 8-10 pannenkoeken:

• 8 vlierbloesems
• 1 kopje melk
• 1 ei
• ½ kopje bloem
• Een snuifje zout
• 1 eetlepel suiker + 1 theelepel vanille of 1 zakje vanillesuiker
• 1 eetlepel (zonnebloem)olie voor het beslag
• Olie om in te bakken

Bereiding

• Haal de bloemen van de steeltjes af.
• Meng alle beslag ingrediënten door elkaar, behalve de bloemen en laat 1 uur in de koelkast staan.
• Roer de bloemen door het beslag en verdun indien nodig met een extra scheut melk.
• Bak de pannenkoeken in hete olie in een koekenpan met anti-kleeflaag.
• Bestrooi met een beetje suiker en versier eventueel met een vlierbloem.

Zabaglione van vlierbloesem met honing

Benodigdheden

• 8 vlierbloesemschermen
• 2 dl. Volle melk
• ½ dl. Room
• 100 g. bloemenhoning
• 3 eierdooiers

Bereiding

• Breng de melk en room aan de kook. Voeg de schermen aan toe, draai het vuur omlaag en laat 5 minuten trekken.
• Zeef het mengsel door een kaasdoek en breng opnieuw aan de kook.
• Los er al roerend de honing in op.
• Klop de eidooiers los met 2 eetlepels koud water.
• Roer er 3 eetlepels van de hete melk door en giet het vervolgens bij de rest van de warme melk.
• Neem de pan van het vuur en blijf nog even roeren en kloppen tot de Zabaglione dik is geworden.
• Opdienen in glazen, eventueel versierd met een vlierbloem

Vlierbloesemsorbet

Benodigdheden

• 3 of 4 takjes vlierbloesems
• 1dl. Citroensap
• 250g suiker
• 2,5 dl natuurlijk mineraalwater

Bereiding

• Breng het warer aan de kook met de suiker.
• Neem van het vuur en hang er de vlierbloemen in aan een touwtje.
• Laat ongeveer 15 trekken.
• Haal de bloemen eruit, laat afkoelen en voeg het citroensap toe.
• Voor wie geen sorbetière heeft; giet de afgekoelde vloeistof in een plastic of metalen potje.
• Zet het in het diepvriesvak en laat half opstijven.
• Roer goed door elkaar met een vork, herhaal dit nog 1 keer en laat dat helemaal bevriezen.

Gebaseerd op Vlier in de fles

Klik hier om meer te weten te komen over de vlier.