Auteur: Lieve Willaert

Het is jullie allicht al opgevallen. We zijn pas begin september en sommige bomen verliezen massaal hun bladeren. Zoals deze beukenboom.

Een beuk kan helemaal niet goed tegen veel zonlicht. In een bos gedijen ze omdat ze dan elkaar beschermen met de schaduw van hun kroon. Maar een beuk die aan de rand van het bos staat of helemaal op zijn eentje en onbeschermd krijgt al makkelijk last van zonnebrand. Een beuk heeft een heel dunne schors en door de warmte van de zon gaat die barsten. De onderliggende bastlaag waar de neerwaartse sapstroom gebeurt met het door de bladeren zelfgemaakte voedsel komt dan bloot te liggen en wordt overgeleverd aan temperatuurschommelingen, vraat door insecten, schimmels en ziektekiemen enz.  De beuk krijgt onvoldoende voedsel en zal uiteindelijk afsterven.

Door de droogte van deze zomer krijgen onze beuken er nog een probleem bij. De beuk heeft een eerder oppervlakkig wortelgestel en de wortels krijgen onvoldoende water. Via de bladeren gaat er heel wat water verloren door verdamping. Maar water is broodnodig voor de fotosynthese en dus ook de voedselproductie en groei van de boom. Een boom met een forse kroon kan op een warme dag makkelijk 300 liter water verdampen.

De boom gaat spontaan als reactie in overlevingsmodem en net zoals in de herfst laat die zijn bladeren vallen.

Maar dat is nog veel te vroeg natuurlijk.

De beuk is een climaxsoort in ons gematigd klimaat.

Dit wil zeggen dat als mens niet ingrijpt in de natuur er op veel plaatsen in ons land spontaan een gemengd beuken en eikenbos zal ontstaan.

Door de klimaatverandering en de opwarming van de aarde gaat de beuk het in de toekomst knap lastig krijgen. Eén droge periode gaat die alvast overleven maar als meerdere droge periodes elkaar opvolgen wordt het moeilijker

Moeten we dan beter minder beuken aanplanten in de toekomst?

Ook bij beuken is er veel genetische variatie en zullen de sterkste exemplaren die beter tegen de droogte kunnen overleven. Zeker in een beschermende bossituatie.

Bij één van die overlevingsstrategie spelen de haartjes aan de rand van het beukenblad een belangrijke rol. Ingeval van droogtestress beginnen de haartjes mee water op te nemen bijvoorbeeld bij ochtenddauw. Jonge beuken ontwikkelen zo hun eigen manier om droogte en voedselgebrek het hoofd te bieden. Een andere strategie is het feit dat de bomen ook onderling verbonden zijn met een ondergronds netwerk van schimmels (mychorrhiza) dat voedingsstoffen en water levert.

Dus beuken afschrijven mogen we zeker nog niet doen!

De zomereik heeft een veel diepere penwortel en kan dus beter tegen de droogte maar heeft dit jaar massaal zijn vruchtjes laten vallen. Ook veel vroeger dan gewoonte.

Vorig jaren waren er in de herfst amper eikeltjes te vinden onder de zomereik.

Dit jaar kunnen we wel spreken van een mastjaar.

Dit is een natuurlijke cyclus bij de eik. Sommige jaren worden er amper eikeltjes gevormd. Andere jaren worden er massaal veel eikeltjes geproduceerd en dan spreekt man van een mastjaar. Varkensvoer van eikels en beukennoten werd mast genoemd. In de Middeleeuwen werden de varkens in de herfst de bossen ingedreven en “vetgemast”.

Door de warmte en droogte gebeurt de vruchtzetting en de rijping van de vruchten veel sneller en dropt de eik nu al massaal zijn vruchtjes.

Jammer voor de eekhoorn en gaaien die het straks in de winter weer met wat minder eikels zullen moeten doen. Of misschien beginnen die zich alvast ook al aan te passen?

https://www.eoswetenschap.eu/natuur-milieu/droogte-de-beuk-erin

https://www.vlaanderen.be/inbo/we-schrijven-de-beuk-te-snel-af/

https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=26593