Auteur: Lieve Willaert
In de zomer hebben de bladeren op de loofbomen prachtige groene kleuren.
In het blad zitten bladgroenkorrels. Dit zijn kleine fabriekjes die water uit de bodem en de CO2 die wij mensen uitademen gebruiken om suikers en zetmeel aan te maken. Het zonlicht is hier de motor die de fabriekjes doet draaien. De zuurstof die de bladeren als bijproduct produceren krijgen wij als mens er als cadeau bij. Bomen en mensen hebben elkaar dus hard nodig om te leven denk ik dan! Heel dit proces noemt men fotosynthese. De suikers die de bladeren maken gebruikt de boom om te groeien in de hoogte en in de breedte!
In herfst merkt de boom op dat de dagen korter worden.
Het is minder lang licht en de sapstroom stopt langzaam maar zeker. De boom gaat in rustmodus. De bladgroenkorrels verdwijnen en worden niet meer aangemaakt. En dan komen de kleuren van de andere pigmenten die in het blad zitten tevoorschijn.
Xantofyl en carotenoïden zijn natuurlijke kleurstoffen die ook altijd in het blad zitten en die zorgen voor geel en oranje kleurtjes. Tannines geven een bruine kleur. Helderrode bladeren hebben we te danken aan lycopeen. Op zonnige herfstdagen wordt anthocyaan aangemaakt, een kleurstof die ook in rode kool te vinden is waardoor plots dieprode tot paarse kleuren kunnen verschijnen.
Maar waarom zien we deze opvallende kleuren in de lente en de zomer niet?
Dat heeft te maken met het lichtspectrum. Bladgroen absorbeert het gehele zichtbare kleurenspectrum (of met andere worden alle kleuren) van het zonlicht, behalve de kleur groen. Het groen wordt teruggekaatst waardoor wij alleen deze kleur waarnemen. Planten gebruiken echter vooral het rode licht om aan fotosynthese te doen. Aan het groene licht hebben ze niets.
Als de bladgroenkorrels verdwijnen gaat ook de groene kleur weg en zijn de onderliggende herfstkleuren zichtbaar voor ons.
Wisten jullie dat herfstkleuren iets typisch is voor de gematigde streken?
In de tropen hebben de loofbomen immers het ganse jaar door bladeren.
In de koudere streken domineren naaldbomen die ook gans het jaar door groen zien.
En dan is er nog het verschil tussen de Europese en Noord Amerikaanse herfst.
De Europese herfst kleurt geel, de Amerikaanse rood.
Dit heeft te maken met de boomsoorten die er voorkomen.
Denk maar aan de Canadese esdoorn of de Amerikaanse eik die mooie rode herfstkleuren krijgen. Onze beuken en eiken kleuren dan meer geel en bruin.
Uiteindelijk laten de bomen hun bladeren vallen.
De boom beschermt zich tegen uitdroging. In de herfst en winter kunnen de wortels van de boom moeilijker water opnemen door de koude. De verdamping via de bladeren gaat wel verder en de boom zou letterlijk verdrogen als de bladeren zouden blijven.
Als de dagen korten krijgt de boom last van zijn hormonen.
Het hormoon dat verantwoordelijk is voor de bladval noemt auxine. Een belangrijke factor die bij de timing van bladval een rol speelt is de daglengte en de temperatuur. Als het kouder en donkerder wordt stopt de productie van auxine plots.
Als de auxine stopt wordt er onmiddellijk een ander hormoon abscisinezuur geproduceerd. En deze stof zorgt voor de vorming van een kurklaagje tussen de bladsteel en de tak. Eens er een kurklaagje is, breekt het blad af. Wind en regen helpen soms een handje.
Het kurklaagje dient ook als een pleistertje zodat geen ziektekiemen naar binnen kunnen dringen in het twijgje.
En nu is de boom klaar voor de winter!
Elk jaar opnieuw …
Bronnen:
https://www.onzenatuur.be/artikel/waar-komen-die-fraaie-herfstkleuren-vandaan
https://www.tuinadvies.be/artikels/hoe_ontstaan_herfstkleuren