Au … ik ben gebeten!

16/06/2020
| Geen reacties

Auteur: Lieve Willaert

Als je op een zomerse dag in onze streek de natuur in trekt moet je oppassen of je wordt opgegeten. Niet door beren of door wolven uiteraard, maar door kleine insecten. Een eerste soort waar ik iets wil over vertellen is de gewone steekmug.

Muggen verspreiding in Nederland en Belgie
Muggen verspreiding
in België en Nederland

De gewone steekmug is een algemene diersoort in onze streek. Overal waar water is zijn muggen.Dit kan je ook zien op de kaart. In Vlaanderen kan je zelfs met een beetje goede wil aan de hand van deze kaart de link leggen tussen het voorkomen van muggen en de loop van onze grote rivieren.

In Klein-Brabant zijn er genoeg waterrijke natuurgebieden. De Oude Schelde, wielen, turfputten en vlasrootputten zijn ideale kweekvijvers voor onze gewone steekmug.

Steekmuggen (Culicidae) zijn een familie van muggen die behoren tot de tweevleugeligen (Diptera). Ze worden soms ook muskieten genoemd.  Bij ons komen ongeveer tweeëndertig soorten steekmuggen voor, waarvan de gewone steekmug de meest algemene soort is. De wijfjes zuigen bloed met de monddelen, ze hebben geen angel. Ze bijten omdat ze de hoogwaardige dierlijke eiwitten in het bloed nodig hebben voor de ontwikkeling van hun eitjes. Ze zouden dus eigenlijk bijtmuggen moeten heten. Na één bloedmaaltijd die soms wel vier minuten kan duren, kunnen ze een paar honderd eitjes leggen. En dit gebeurt ongeveer eens in de drie dagen. De mannetjes bijten niet. Mannelijke steekmuggen zuigen alleen plantensappen zoals nectar. Gelukkig heeft een volwassen mug maar een kort leven van hooguit een paar weken.

Steekmuggen maken een zoemend geluid dat goed hoorbaar is als de mug dichtbij komt. Het geluid wordt veroorzaakt door de beweging van hun vleugels. Dit heeft deels te maken met de voortplanting van de muggen. Ze leven vaak in het donker en kunnen elkaar moeilijk vinden, muggen gebruiken daarom geluid om elkaar te kunnen lokaliseren in het donker. Alleen de (bijtende) vrouwtjes maken zoemgeluiden. Die worden opgevangen door de geveerde antennes van de mannetjes. Iedere soort produceert een iets ander geluid, zodat de mannetjes niet paren met een vrouwtje van een andere soort. Steekmuggen gebruiken voornamelijk geuren (adem, zweetgeuren) en temperatuurverschillen om hun gastheer op te sporen.

Sommige soorten steekmuggen veroorzaken dodelijke ziekten zoals malaria. De gewone steekmug die bij ons voorkomt veroorzaakt vaak irritatie. Wanneer een mug je prikt, zuigt ze niet enkel bloed. Tegelijkertijd spuit ze een soort enzym in. Dat enzym zorgt ervoor dat bloed niet meteen stolt. Zo kan ze blijven drinken. Spijtig genoeg zijn we allergisch aan dat enzym. Die ontstekingsreactie zorgt ervoor dat onze bloedvaten rond het wondje uitzetten. Dat zorgt voor een dikke rode bult en jeuk.

Steekmuggen leven altijd in de buurt van water omdat ze daar hun eitjes deponeren. Uit een eitje komt een muggenlarve tevoorschijn, die een belangrijke schakel in het leven onder water is. Deze larve is een pioniersoort die in zeer slechte omstandigheden kan overleven. De larven voeden zich daar met micro-organismen die in het water zweven. Ze ademen via een adembuis die met het wateroppervlak verbonden is. Wanneer de larven verstoord worden, vluchten ze naar de diepte, maar na enige tijd komen ze toch weer naar het wateroppervlak om adem te halen.

Het larvale stadium duurt, afhankelijk van de temperatuur, enkele dagen tot weken. De larve gaat over in de pop en daaruit komt na 1-7 dagen de volwassen mug. Bij zomerse temperaturen duurt de ontwikkeling van ei tot mug gemiddeld 1 à 2 weken. Larven van steekmuggen staan vaak op het menu van andere insecten, vissen, amfibieën en worden ook als visvoer verkocht.

In de winter gaan de muggen in winterrust. Zodra het kouder wordt en de dagen korter gaan ze op zoek naar een warm en rustig plekje en laten ons even gerust tot het weer lente wordt.

Er zijn veel insecten die erg op steekmuggen lijken, maar steekmuggen zijn te onderscheiden van andere insecten met behulp van de volgende drie kenmerken:

  1. Een steekmug heeft een naar voren wijzende zuigsnuit die ongeveer half zo lang is als het lijf van de mug. Dit zijn eigenlijk de kaken en de lippen van de mug die geëvolueerd zijn tot een zeer geavanceerd stekend en zuigend orgaan.
  2. De vleugels van steekmuggen zijn langer dan het achterlijf.
  3. Het borststuk staat ietwat omhoog als de steekmug in rust is.

Muggen bestrijden met chemische middelen is uiteraard nefast voor het milieu.In en om huis is een goede manier van bestrijding het regelmatig vervangen of legen van stilstaand water in bijvoorbeeld vogelbadjes, regentonnen, dakgoten. Elke plek waar maar enig water een week tot 14 dagen in kan blijven staan is geschikt voor muggenlarven om tot ontwikkeling te komen. In vijvers kan je ook gepaste vissoorten uitzetten die de larven opeten. Steekmuggen hebben een hekel aan citroengeur. Citroenmelisse kan hierbij ook helpen. Deze geur zorgt ervoor dat ze het lichaam niet goed meer kunnen waarnemen. Andere methoden die muggen zouden verjagen, zijn zuiveringshoutwierook en het verdampen van plantaardige oliën. Het plaatsen van een hor is natuurlijk de meest eenvoudige manier om muggen uit het huis te houden.

Omdat wij vaak in de natuur wandelen geef ik graag nog enkele tips om muggenbeten te vermijden. Muggen houden van warmte en vocht. Een ochtendwandelingen een met dauw bedekt weiland is ideaal om deze plaaggeesten te ontmoeten. Van een droge lucht en een zinderende zomerzon houden ze absoluut niet. Maar dan zoeken ze uitwijkmogelijkheden bijvoorbeeld in het bos. Wil je even uitrusten op zo’n warme dag zoek dan een plaats aan de rand van een bos, daar heb je nog droge lucht en ook schaduw. Nog beter is op zoek gaan naar een winderige plek want daar hebben muggen de pest aan. Ze kunnen dan moeilijk landen op hun gastheer. Wat je ook beter niet doet voor het wandelen is je haar wassen. Muggen zijn verzot op de geur van frisse shampoo en gaan dan zitten op je hoofdhuid. Wil je toch eerst je haar wassen dan kan een hoed misschien helpen.

En ben je toch gebeten door een mug:

  1. Niet krabben! Het is vaak moeilijk om van een muggenbeet af te blijven. Maar hoe meer je krabt, hoe erger de jeuk wordt.  Het enzym verspreid zich onder de huid en de bult wordt groter.
  2. ijsblokjes of en koude natte doek op je beet houden kalmeert ook.
  3. Heel wat huismiddeltjes zoals tandpasta, azijn, banaan, citroensap en zout kalmeren je huid.
  4. Het beste middeltje is Aloë Vera. Als je thuis zo’n plant hebt, snij een stuk van een blad af en smeer de gel die erin zit op je beet, en de jeuk verdwijnt.

Bronnen:

Insecten