Auteur: Lieve Willaert
Heksenboter of runzwam – in het latijn fuligo septica – is een slijmzwam of myxomyceet.
Slijmzwammen worden door mycologen bestudeerd maar het zijn geen zwammen. Ze hebben geen zwamdraden. Het zijn protisten ofte eencelligen.
De kleur kent verschillende tinten geel. Dit gele lichaam noemt plasmodium en is sponzig, bros en teer.
Het plasmodium kan zich verplaatsen en laat dan een geel slijmspoor na.
Plasmodium is een eenheid van samengesmolten cellen waarin de oorspronkelijke celkernen aanwezig blijven. Er bevinden zich meer dan 10.000 celkernen in zo’n plasmodium. Deze kunnen zich synchroon delen.
Levenscyclus
Als er genoeg voedsel is, worden er bovenop het plasmodium sporenlichamen gevormd waarin sporen ontstaan.
Als het warm en nat genoeg is, kiemt de spore. Er komen dan 2 soorten amoebe-achtige protoplasten (eencelligen) tevoorschijn, namelijk myxamoeben en myxomonaden. Myxomonaden hebben een zweephaartje dat hen in staat stelt te zwemmen. Ze voeden zich met bacteriën en schimmels.
Als de omstandigheden gunstig blijven, gaan de myxomonaden en de myxamoeben paarsgewijs versmelten. Wat er nu ontstaat is een ‘zygote’. Een zygote voedt zich op dezelfde wijze met bacteriën, schimmels en ook wel ander organisch materiaal.
Het protoplasma neemt dan enorm toe en wordt er een nieuw plasmodium gevormd.
Zijn slijmzwammen intelligente wezens?
- Plasmodium kan zich verplaatsen, op zoek naar voedsel of betere omstandigheden.
- In een doolhof vinden ze de kortste weg naar een voedselbron.
- Ze kunnen hun lichaam zodanig van vorm veranderen dat ze maximaal profijt halen van meerdere voedselbronnen. De delen van het lichaam blijven dan onderling verbonden met buisvormige structuren.
- De film ‘The Blob’ uit 1958 met voor Steve McQueen in zijn eerste hoofdrol is geïnspireerd op het verschijnsel slijmzwam. Die laat het niet bij bacteriën en schimmels als ontbijt, maar vergrijpt zich liever aan veel grotere prooien.
- In Scandinavië dacht men te maken te hebben met kots van de trolkat. De trolkat is het huisdier van de heks en heeft de nare eigenschap dat hij melk van koeien steelt. Ze drinkt er zo veel van dat ze moet kotsen. Heksenboter heet in het Hoge Noorden dan ook troll-cat vomit oftewel tusse-dung.
- Bij ons konden de gele vettige hoopjes alleen maar boter zijn die gekarnd werd door heksen.
- De naam runzwam is net een beetje ernstiger en wijst erop dat heksenboter vaak voorkomt op hout waarvan men de bast gebruikt om run te maken. Run werd gebruikt om leer te looien en de zomereik is hier een voorbeeld van.
Bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Heksenboter