Auteur: Jan De Bock

Op zaterdag 30 september maakten we een prachtige fietstocht langs de schilderachtige Schelde, die ons leidde door de charmante plaatsen Bornem, Temse en Kruibeke. Dit avontuur was een samenwerking tussen twee natuurverenigingen, Natuurpunt Rupel en Natuurgidsen Klein-Brabant. Oorspronkelijk vertrokken we met een groep van 13 enthousiaste fietsers, maar helaas moesten er 2 deelnemers afhaken vanwege een incident met een elektrische fiets.

Onze reis begon bij het veer Schelle-Wintam, waar we de laatste deelnemer ontmoetten, die aan de overkant van de Rupel woonde.

Narwal

Een van de hoogtepunten van onze tocht was onze eerste boeiende stop, waar we leerden over een ongewone vondst in de Schelde: een narwal. Deze zeldzame gebeurtenis vond plaats in april 2016 bij de Zeesluis in Wintam. Het feit dat een narwal zo ver zuidelijk werd waargenomen, verbaasde velen, aangezien deze zeedieren doorgaans alleen voorkomen in de uiterst noordelijke wateren. We ontdekten ook meer over grijze en gewone zeehonden, evenals de klapmutszeehond, die normaal gesproken in de koude noordelijke streken leeft.

Vervolgens leidde onze route ons over de sluis naar het Groene Wiel, waar we leerden dat in de bijbehorende kreek de bedreigde modderkruiper leeft. De aanleg van een nieuwe kreek als onderdeel van de Sigma-werken is gepland om deze soort te beschermen.

Sigmagebieden in Bornem

Langs een kasseibaantje belandden we op de Scheldedijk, die deel uitmaakt van een van de tien officiële stiltegebieden in Vlaanderen. Hier domineren natuurlijke geluiden meestal boven menselijke geluiden, waardoor het een heerlijke plek is om te vertoeven. Hangmatten verspreid over het stiltegebied nodigen bezoekers uit om volop te genieten.

Tijdens de tocht deelden we ook interessante feiten over de Schelde en haar getijden. We ontdekten dat slikken en schorren fungeren als waterzuiveringsstations en essentieel zijn voor de waterkwaliteit in de rivier. Deze ecosystemen fungeren als de longen en nieren van de rivier, omdat ze stikstof en fosfor verwijderen, organisch materiaal afbreken en zuurstof toevoegen. Bovendien zorgen ze voor de uitwisseling van mineralen, zoals silicium, wat cruciaal is voor kiezelwieren, die de basis vormen van de voedselketen in de Schelde.

Onze fietstocht omvatte ook fascinerende verhalen over de getijden en hun invloed, waarbij we op een toegankelijke manier uitlegden hoe aarde, maan en zon deze fenomenen beïnvloeden. We leerden over begrippen zoals hoogtij, laagtij, springvloed, stormvloed, doodtij, wantij en kentering. Deze voortdurende beweging van eb en vloed creëert unieke natuurgebieden, zoals zoetwater slikken en schorren, wat heeft bijgedragen aan de recente erkenning van dit hele gebied als nationaal park.

Het doel van onze fietstocht was om de impact van het Sigmaplan te tonen en de exacte ingrepen te begrijpen. We reden langs de gebieden van de Bornem-cluster, waar gecontroleerde overstromingsgebieden worden aangelegd. In Kruibeke bezochten we afgewerkte gebieden die de gevolgen van het Sigmaplan illustreren.

In Bornem wordt een gecontroleerd overstromingsgebied gepland in de Oudbroekpolder en Schellandpolder, waar de dijk verlaagd zal worden om ruimte te bieden aan overtollig water tijdens stormtij. Dit zal naar verwachting slechts enkele keren per jaar voorkomen, hoewel de frequentie kan toenemen door de klimaatverandering. Het achterliggende gebied zal dan worden beschermd door een ringdijk.

We stopten ook bij het Groot Schoor, waar een voormalige boomgaard wordt omgevormd tot een getijdennatuurgebied. De bestaande ringdijk wordt versterkt, en er wordt een opening gemaakt in de dijk aan de Scheldezijde, waardoor het water tweemaal daags binnenstroomt, op het ritme van eb en vloed.

Interessant is dat natte natuur, zoals deze gebieden, tot wel vijf keer meer CO2 per hectare opslaat dan bossen, wat het belang van dit werk benadrukt.

Ten slotte passeerden we het Stort van Buitenland, een gehucht van Bornem gelegen bij de Temse-brug. Ook hier zijn plannen om op termijn over te gaan tot ontpoldering, hoewel de historische vervuiling nog nader onderzocht moet worden.

Sigmagebieden in Kruibeke

Tijdens het praten en fietsen realiseerden we ons dat we ons moesten haasten om op tijd bij de watervallen van Kruibeke te arriveren. We staken de Schelde over en volgden de rivier stroomafwaarts. Dit gaf ons de gelegenheid om meer te leren over de Schelde zelf, een 360 kilometer lange regenrivier met een minimaal hoogteverschil van slechts 90 meter van bron tot monding. De loop van de rivier is gevormd door zowel natuurlijke processen als menselijke interventies, met de Oude Schelde in Weert als een natuurlijke dode arm die ontstond rond 1240.

We fietsten langs Schouwselbroek in Steendorp, dat is aangewezen als een Sigmagebied en hopelijk binnenkort zal worden aangepakt.

Onderweg hadden we enkele technische problemen met een elektrische fiets, maar we vonden een oplossing en konden onze reis voortzetten.

Gelukkig arriveerden we op tijd bij het hoogtepunt van onze tocht: het GOG-GGG-gebied met bijbehorende watervallen. Dit staat voor gecontroleerd overstromingsgebied inclusief gereduceerd getijdegebied. De watervallen zijn een spectaculair schouwspel dat zorgt voor overstromingen op het ritme van de getijden, met tal van voordelen zoals waterzuivering en koolstofopslag.

Als je deze prachtige locatie zelf wilt bezoeken, raadpleeg dan de website van Kruibeke om de exacte tijden van de watervallen te achterhalen. Deze momenten variëren, maar ze vinden meestal tweemaal daags plaats gedurende maximaal twee uur.

Na dit hoogtepunt haastten we ons naar de veerboot in Bazel, die ons naar Hemiksem bracht. In de Paardenstal in Niel sloten we de dag af met een broodje en een drankje, waar we konden nagenieten van deze bijzondere ervaring.

Onze oprechte dank gaat uit naar de enthousiaste deelnemers voor hun boeiende vragen en opmerkingen. We hebben plannen om deze fietstocht de komende jaren te herhalen, zodat we de voortgang van de Sigmaplan-werken kunnen blijven volgen. Een avontuurlijke en leerzame dag langs de Schelde! En bijzondere dank voor de organisatie en begeleiding van Erik De Keersmaecker.

Interesse ?

Je kan de fietstocht zelf rijden, alle info vind je in onze brochure of je kan een gids vragen om je groep te begeleiden.